Terracotta is gebakken aarde of klei en daarmee een natuurlijk materiaal dat op een milieuvriendelijke manier wordt geproduceerd zonder toevoeging van kunstmatige of schadelijke stoffen. Onze producenten gebruiken klei en zand uit eigen steengroeven, dat mineralen bevat zoals zoutkristallen, die na het bakken de structuur van de tegel bepalen. De delving uit eigen groeven van grondstoffen voor de productie van terracotta brengt om die reden geen transportkosten met zich mee.
Het bakken van de vaak handmatig gevormde producten gebeurt grotendeels in energiezuinige gasovens. (Lees verder over de productie van terracotta)
Doordat terracotta een natuurlijk materiaal is, kan het op een snelle, makkelijke en simpele manier, zoals bijvoorbeeld door verpulvering worden gerecycled. Terracotta is daardoor voor verschillende doeleinden goedkoop te hergebruiken.
Terracotta dat met de hand wordt gevormd, zoals potterie en tegels, zijn vaak ‘enig’ in zijn soort. Geen enkel handgemaakt product is perfect; kleine afwijkingen in de vorm en kleurverschillen die ontstaan als gevolg van de handmatige bewerking maken het product juist interessant; elk product is uniek! De onregelmatig afgeronde hoeken en de door het bakken in een houtoven ontstane kleurvariaties van een terracotta tegel bijvoorbeeld, geven een levendige atmosfeer in het interieur.
Om terracotta geschikt te maken voor glazuurproces (het toevoegen van een glasachtige laag die tijdens het bakproces smelt) dan wel voor het engoberen (het toevoegen van een kleihoudende suspensie waaraan kleurende oxiden zijn toegevoegd, die eveneens smelt tijdens het bakproces) heeft terracotta een lage baktemperatuur nodig, wat lage energiekosten betekent. Glazuren en engoberen zorgen ervoor dat het product van glans wordt voorzien en daarmee niet alleen een decoratieve functie heeft maar vooral ook een beschermende. Glazuren en engoberen worden in de productie van terracotta vooral toegepast bij respectievelijk serviesgoed, wandtegels en bakstenen en dakpannen. (Bekijk vele soorten handgemaakte terracotta wandtegels van onze producenten)
De veelzijdigheid en duurzaamheid van terracotta maken het geschikt voor vele doeleinden. Voorbeelden zijn de al van oudsher gebruikte terracotta potterie en het reeds eeuwen lang beproefde terracotta kookgerei -dat er om bekend staat hittebestendig te zijn en warmte lang vast te houden– en de in de beeldhouwkunst en architectuur gebruikte gevelornamenten, dakpannen en metselwerk. (Lees onze post “Duurzaam ontwerpen en bouwen met natuurlijk terracotta”)
Maar ook in de bouwkunst wordt terracotta veelvuldig gebruikt, bijvoorbeeld als baksteen en als vloertegel. Een dergelijk tijdloos aandoend terracotta product, dat ook in velerlei interieurstijlen prachtig tot haar recht komt, vergt weinig onderhoud omdat het een hoge slijtvastheid heeft. Terracotta vloertegels zijn geluiddempend, verkrijgbaar in diverse formaten en worden afgewerkt met een antisliplaag. Het verlaagt de energiekosten door het vermogen van het materiaal om warmte vast te houden en is daardoor zeer geschikt voor combinatie met vloerverwarming. Terracotta is kleurvast; de warme rode of okerachtige kleur, die wordt bepaald door het verbranden van de kalk en mineralen zoals ijzer in de klei tijdens het bakken, verandert niet, ook niet bij langdurig fel zonlicht. (Bekijk vele soorten handgemaakte terracotta vloertegels van onze producenten)
Vloeren waarvan men na een aantal jaren ten onrechte meent dat de kleur is veranderd, behoeven naar alle waarschijnlijkheid eerder een schoonmaakbeurt dan vervanging. Overigens is het schoonmaken van terracotta vloeren geen jaarlijkse noodzaak; afhankelijk van de mate van vervuiling van de vloer zou het volstaan wanneer de vloer om de paar jaar door een expert -vanwege de mogelijke aantasting van de bovenlaag van de vloer door schoonmaakmiddelen-, wordt gereinigd. (Lees verder over het professioneel reinigen van terracotta vloeren)
In het tegenwoordig als oplossing voor de biodiversiteitscrisis geziene ‘natuurinclusief bouwen‘ zou van de waarde van terracotta als natuurlijk product uitstekend gebruik kunnen worden gemaakt doordat het begrip zich niet slechts tot gebouwen beperkt maar zich ook uitstrekt tot de ruimten daarbuiten. Het gebruik van vorstbestendige terracotta potterie is een toepassing die al eeuwen in gebruik is, maar wellicht zijn er vele andere toepassingen te bedenken.
Ondanks hun grote vermogen water op te nemen als gevolg van de poreusheid van het materiaal, zijn terracottapotten, mits op de juiste temperatuur gebakken, vorstbestendig. Vooral voor aardewerk in de noordelijke landen wordt deze kwaliteit van terracotta zeer gewaardeerd. Ook vloeren voor exterieur gebruik voldoen aan dit criterium.
Een wel heel moderne toepassing van terracotta zijn de van terracottapotten, -schalen en waxinelichtjes gefabriceerde kacheltjes voor privégebruik die, als gevolg van de stijgende energieprijzen dit najaar, als alternatieve warmtebron worden gebruikt. Of verwarming op een dergelijke manier schadelijk zou zijn voor de gezondheid, moet nog verder worden bestudeerd.
In tegenstelling tot andere materialen zoals hout, steen en andere synthetische materialen is terracotta bestand tegen temperatuurschommelingen waardoor de kans op scheuren minimaal is. Het is bovendien in hoge mate brandwerend. Vanwege de isolerende werking van het materiaal wordt terracotta in de vorm van zonwerende ‘vlaggen’ toegepast langs de gevel van gebouwen. De Universiteit van Queensland in Brisbane, Australië bijvoorbeeld heeft zo’n zonwerende vlaggengevel geplaatst.
Een andere isolerende toepassing, maar dan met betrekking tot de wering van kou zijn terracotta gevelsystemen die bij een technische juiste installatie een ventilerende werking tussen het gebouw en de gevelbekleding tot stand brengt. (Lees meer over terracotta gevelbekleding en ventilerende gevelsystemen)
Ten aanzien van de brandwerendheid is vermeldenswaard dat bouwbedrijven in Chicago na de Chicago Fire van 1871, toen er nog veel houtskeletbouw werd gebruikt bij de bouw van huizen, op grote schaal overgingen op de toepassing van terracotta in hun projecten.
Ten slotte lijkt terracotta een gevoel van comfort en welbevinden te bewerkstelligen; een staat van ‘zijn’ dat in de drukte van alledag van het grootste belang is voor ons leven!
